یكی از وقایع تاریخی در اواخر دوره ی قاجاریه  قیام میرزا

 

كوچك خان جنگلی است .او در گیلان علیه دولت قیام

 

كرده قسمتهایی از گیلان و خلخال را تحت نفوذ خود در

 

آورد . مردم و آزادیخواهان خلخال در این رابطه نقش فعالی

 

داشتند. در سال 1335هـ ق كوچك خان به همراه همراهان

 

خود از جمله خالو قربان ، حاج احمد كسائی،  و كربلا حسین

 

و بعضی از سران به خلخال آمده مورد استقبال بی سابقه ی

 

مردم خلخال قرار گرفتند .

 

میرزا در مدت اقامت دو هفته از خود در خلخال هیئت

 

 اتحاد اسلام را تشكیل و سخنرانی و مجالس متعددی

 

منعقد می نماید   ودر آنزمان كه خلخال در قحطی بسرمی

 

برد كمك های زیادی به اهالی شهر وحومه ،همچنین به تجدید

 

مدرسه ی ناصری – كه قبلاً توسط ناصر دفتر روائی تأسیس

 

شده بود – كرده بود. عده ای از افراد هنوز خاطرات آن دوره

 

را فراموش نكرده اند از جمله:حاج كریم رحیمی كه حدود نود

 

سال دارد در این رابطه می گوید مغازه ی ما در راسته بالا و

 

در مركز شهر قرار داشت من تقریبأ جوان بودم میرزا كوچك خان

 

به خلخال آمد و در میدان بزرگ روبروی مسجد جامع كه عده ی

 

زیادی جمع بودند سخنرانی كرد سپس از طریق راسته ی پایین

 

در حالیكه به دنبالش اهالی حركت می كردند و در پیشاپیش نیز

 

عده ای سوره ی الرحمن و آیات دیگر قران را تلاوت می نمودند

 

وارد راسته ی بالا شده و از میدان پائین به منزل یكی از بزرگان

 

شهر رفت . ناصر دفتر روائی در كتاب خود با نام خاطرات و اسناد

 

ناصر دفتر روائی مینویسد :

 

« میرزا كوچك خان در سال 1335قمری به اتفاق همراهان

 

خود به خلخال آمد .و در خانه ی امیر عشایر كه خانه ی

 

حكومتی خود را برای نشیمن او ترتیب داده بود ماند .

 

بازار در خلخال سه شبانه روز به خاطر او بسته بود و جشن

 

 عمومی گرفته شد .

 

باز نگارنده را یادی از هندوستان آمد ومیرزا کوچك خان را از

 

تشكیلات مدرسه در خلخال با خبر كردم و كمكهایی در این

 

راستا كرد وخوانین و تجار را جمع كرد و 600تومان اعانه ازآنها

 

جمع كرد و حاج میرزا تقی معلم را از باد كوبه خبر كردیم ومدرسه

 

دوباره در ماه صفر 1336 افتتاح گردید . در حدود دو ماهی كه

 

میرزا در خلخال بود محكمه ی عدلیه در خلخال تشكیل شد .»

 

 

 

ابراهیم شمس از اهالی گیلوان كه بیش از 90 سال دارد

 

می گوید : میرزا اولین بار كه به خلخال آمد از راه غیر گیلوان آمد

 

.در اواخر آذر 1300 شمسی او با كائوك به طرف گیلوان آمد تا

 

به خلخال برود كه در همین سفر در اثر كولاك وسرمادر گردنه‌ ی

 

گیلوان (6كیلومتری خلخال ) فوت كرد .به ما خبر رسید كه یك

 

نفر در گردنه ی گیلوان مرده من و عده ای به آنجا رفتیم وجنازه

 

را دیدیم . سر و دست او داخل برف بود و یك شانه و مهر و قرآن

 

همراه داشت . سپس مأموران رضا خان آمده و سر او را بریده

 

و بردند .بلافاصله كمی بعد عشایر كه به استقبال وی آمده

 

بودند از جریان باخبر شده به دنبالشان رفتند ولی نتوانستند

 

آنها را  بیابند . ما بدن میرزا را غسل داده و در قبرستان

 

قدیمی گیلوان دفن كردیم . 17یا18سال بعد شخصی بنام

 

ید اله آمد و جنازه ی او را به سلیمان داراب برد .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منابع : خلخال و مشاهیر اثر سید مسعود نقیب ـ خاطرات و اسناد ناصر دفتر روایی و کتب مرجعی که در متن به آنها شاره شده است

 

نظرات شما عزیزان: